LAKTOZ İNTOLERANSI
(Laktoz Hassasiyeti)
Laktoz ya da diğer adıyla süt şekeri, sütün içinde bulunan ve glikoz ile galaktozdan oluşan disakkarit türündeki bir şekerdir ve bağırsaklardan emilerek kana karışmak için laktaz isimli enzim vasıtasıyla yapısını oluşturan glikoz ve galaktoza parçalanması gerekmektedir. Eğer kişide bu enzim yetersiz ya da hiç yoksa, süt şekeri parçalara bölünemediğinden vücut tarafından emilemez ve bağırsak içerisinde kalarak çeşitli rahatsızlıklara neden olur. Bu duruma laktoz intoleransı denmektedir. Süt alerjisinden farklı bir durum olmakla birlikte, alerjinin aksine ciddi sağlık sorunlarına yol açmaz.
BELİRTİLERİ
Süt veya süt ürünü tükettikten yaklaşık 30dk ile 2 saat sonrasında başlayabilir. Bunlar: İshal, mide bulantısı (bazen kusma), abdominal kramplar, şişkinlik, gaz şeklinde olur.
Tüketilen miktara göre yukarıdaki belirtilerin şiddeti değişebilir.
TÜRLERİ
Laktoz intoleransının 3 ana türü bulunmaktadır.
Birincil (Primer) Laktoz İntolerası:
Yaşlanmaya bağlı olarak gelişen ve en sık görülen tipdir. Doğduğumuzda vücudumuz yeterli miktarda laktaz enzimi üretebilir durumdadır. Çünkü bebekken birincil besin kaynağımız süt olduğu için bu enzime çok ihtiyaç duyarız. Ancak büyüdükçe zamanla sütün yerine farklı besin türleri tüketmeye başladığımızda içtiğimiz süt miktarı azalmaya başladığından, bu enzimin üretimi de düşer ve sadece yetişkin birinin günlük hayattaki beslenmesinde tükettiği bir miktar süt/süt ürününü işleyebilecek kadar kalır.
İkincil (Sekonder) Laktoz İntoleransı:
Hastalık veya hasar nedeniyle olan türüdür. İnce bağırsağınızdaki bir iltihabi hastalık, cerrahi operasyon veya hasar oluşması sonucunda laktoz intoleransı gelişebilir. Neden olan durum ortadan kaldırıldığında veya tedavi edildiğinde eski haline döner.
Doğuştan(Konjenital) veya Gelişimsel Laktoz İntoleransı:
Çok ender karşılaşılmakla birlikte, doğuştan (konjenital) laktoz intoleransı, otozomal resesif denilen ve anne ile babanın her ikisinin aynı gen varyantını çocuğa geçirmesi sonucu vücudun hiç laktaz üretememesine verilen isimdir. Erken doğan bebeklerde ise laktaz üretimi henüz başlamadığı (en erken 34. hafta) için olan türüne de gelişimsel laktoz intoleransı denir.
TANI
Laktoz Tolerans Testi: Burada kişiye yüksek miktarda laktoz içeren bir sıvı verilir ve iki saat sonra kan testi yapılarak kanındaki glikoz (kan şekeri) miktarı ölçülür. Eğer kan şekeri yükselmiyorsa vücut laktozu sindiremiyor, yani sorun var demektir.
Hidrojen Nefes Testi: Yine burada da yüksek miktarda laktoz içeren sıvı içirilip, belli aralıklarla kişinin nefesindeki hidrojen miktarı ölçülür. Normalde çok az miktarda hidrojen ölçülmesi gerekir. Ancak laktoz intoleransı varsa sıvı bağırsaklarda fermante olacak ve oluşan hidrojen ile diğer bazı gazlar kişinin nefesinde normalden fazla miktarda ortaya çıkaraktır.
Dışkı Asiditesi Testi: Genellikle bebekler ve küçük çocuklar gibi yukarıdaki testlere girmesi mümkün olmayanlara yapılan bu testte, sindirilmemiş laktozun fermantasyonunda oluşan laktik asit ve diğer asitler dışkı örneğinden saptanabilir.
TEDAVİ ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Günümüzde henüz vücudumuzun yeterli seviyede laktaz enzimi üretmesini sağlayabilecek bir tedavi bulunmamaktadır. Ancak bu tüm süt ve süt ürünlerini hayatımızdan hemen çıkarmamız gerektiği anlamına gelmez. Unutulmamalıdır ki laktoz intoleransında kişinin yakınma şiddeti değişik seviyelerde olabilir. Bazı insanlar az miktarda süt ve süt ürünleri tükettiklerinde sorun yaşamazken bazı kişilerde bu bile rahatsızlık verebilmektedir. Haliyle kişinin kendisinin deneyerek belirleyebileceği sınırlar dahilinde beslenmesinde yapacağı değişiklikler ve uygulayabileceği pratik çözümler ile bu sorunu önleyebilir. Yapılabileceklerden bazıları:
-Büyük porsiyonlarda süt ve süt ürünleri tüketmekten kaçınmak,
-Süt ve süt ürünlerini küçük miktarlarda ve yemeklerle beraber tüketmek,
-Laktozsuz süt veya laktazlı süt ve süt ürünleri kullanmak,
-Süt ve süt ürünleri tüketeceğimiz zamanlarda satılan çeşitli damla, hap gibi hazır laktaz enzimi kullanmak,
-Laktoz içeriği düşük olan sert peynirler(çedar vb.) ya da yoğurt gibi kültürlü ürünleri tüketmek şeklinde sıralayabiliriz.
*Yukarıdakilere ek olarak önemle vurgulanması gereken bir başka nokta da şudur: Laktoz içeren besinler denildiğinde aklımıza sadece süt ve peynir gibi çok bilinen süt ürünleri gelmemelidir. Sanılanın aksine işlenmiş gıdalar başta olmak üzere pek çok besinde laktoz bulunur ve hassasiyet seviyenize göre bunlar da problemlere neden olabilir. Tereyağ, margarin, süt tozu(whey proteini vb.) gibi konsantre tozlar, pişirme karışımları, hazır çorbalar, çikolata, krema(kahve), kaymak, salata sosları, kuru kahvaltılık tahıllar vb. yüksek oranda laktoz içerebilirler. Bu yüzden yukarıda saydığımız ürünlerin tüketimini de sınırlamamız (duruma göre kesmemiz) gerekebilir.
ÖNEMLİ BİR HATIRLATMA
Bu yazıyı da bitirirken yukarıda yazdıklarımın hastalığın asli tedavisi yerine geçmediğini ve yukarıda yazanların kişinin bu sorunla başa çıkabilmesi için verilmiş tavsiyeler olduğunu belirtirim. Bu konuda hiçbir sorumluluk kabul edilmeyecektir. Buraya kadar sabrettiğiniz ve okuduğunuz için teşekkürler.
YARARLANILAN KAYNAKLAR:
1) Mayo Clinic 2012: Lactose intolerance tests and diagnosis
2) Healthline: Laktoz İntoleransı
+13 yıllık tecrübe
