VÜCUT TİPLERİ VE SINIFLARNDIRMASI
(SOMATOTİP)
Etrafınızda
duymuşsunuzdur kimi insanlar kilo alamamak, kimisi de çok çabuk kilo almak vb.
tarzda şikayetleri vardır. Bu durum, kişilerin vücut tiplerine bağlı
özellikleriyle yakından ilgilidir ve bilimde bu tiplerin belli formüllerle
sınıflandırılmasına Somatotip Sınıflandırma denir.
Somatotip, hacmi önemsemeyerek, şekil
kavramına veya vücut kompozisyonunun dış uygunluğuna dayanan fiziksel
sınıflandırmadır.
Bu
sınıflandırmaları değişik zamanlarda farklı bilim insanları (Viola,
Ernst Kretschmer, William
H. Sheldon, Barbara H. Heath,
J.E. Lindsay Carter)
farklı yöntemlerle yapmışlardır..
Günümüzde
3 temel somatotip ve bunların çeşitli kombinasyonları kabul edilmiştir:
TEMEL SOMATOTİPLER
Günümüzde kullanılan/referans alınan temel-saf vücut
tipleridir. Ancak günlük hayatta tek bir vücut tipinin özelliğini gösteren insanlara rastlamak çok
zordur.
1)Ektomorf (Ectomorph)
-Dar
omuz ve kalçalar vardır
-Yüzleri
ince uzundur
-Dar
göğüslüdürler
-Düşük
vücut yağ oranlarına sahiptirler
-İnce
uzun kol ve bacakları vardır
-Metabolizmaları
hızlıdır
-Zor
kilo alırlar (zor kaslanırlar)
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR:
-Metabolizmaları hızlı olduğu için, yüksek kalorili beslenmeleri antrenmanlardaki performansları açısından önemlidir.
-Kas kuvvetleri zayıf olduğu için postür problemleri oluşma ihtimali daha yüksektir.
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR:
-Metabolizmaları hızlı olduğu için, yüksek kalorili beslenmeleri antrenmanlardaki performansları açısından önemlidir.
-Kas kuvvetleri zayıf olduğu için postür problemleri oluşma ihtimali daha yüksektir.
2) Mezomorf (Mesomorph)
-Omuzlar
geniş, bel incedir
-Kaslı
görünümleri, güçlü ön kollar ve kalçaları vardır
-Düşük
vücut yağ oranına sahiptirler
-Geniş
göğüslüdürler ve iyi omuz-bel oranları olur
-Kolayca
kaslanırlar
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR:
-Endomorflar kadar olmasa da "dikkat etmedikleri taktirde" mezomorf yapıdaki kişiler de yağlanabilirler
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR:
-Endomorflar kadar olmasa da "dikkat etmedikleri taktirde" mezomorf yapıdaki kişiler de yağlanabilirler
3) Endomorf (Endomorph)
-Geniş
belleri ve dar omuzları vardır
-Kalın
kemik yapısına sahiptirler
-Çabuk
ve kolay yağlanır, zor zayıflarlar
-Yavaş
metabolizmaları vardır
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR:
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR:
-Karbonhidratlarla
araları iyi değildir. Kolay yağlanabildiklerinden özellikle kaslanmak
için yapılan çalışmalarda karbonhidrat miktarı iyi ayarlanmalı,
gerekirse günlük olarak değiştirilmelidir.
KARMA SOMATOTİPLER
İnsanların fizikleri genellikle aşırı uçlarda değildir. Bütün
somatotip özelikleri gösterebilirler.
Örneğin, kişi, mezomorf ağırlıklı olup, biraz ektomorf ya da endomorf vücut özellikleri de gösterebilir. Bu şekilde
pek çok kombinasyon öngörülebilir.
Günümüzde kullandığımız sınıflandırma (Heath&Carter) çeşitli formül ve ölçümler kullanarak çıkan sonuçlara 1-9 arası puanlar verip, yukarıdaki üç temel vücut türünün hangi özelliklerinin bizde baskın olduğunu belirler. Buna göre:
Günümüzde kullandığımız sınıflandırma (Heath&Carter) çeşitli formül ve ölçümler kullanarak çıkan sonuçlara 1-9 arası puanlar verip, yukarıdaki üç temel vücut türünün hangi özelliklerinin bizde baskın olduğunu belirler. Buna göre:
Endomorfi
Puanı
|
Mezomorfi
Puanı
|
Ektomorfi
Puanı
|
SONUÇ
|
1
|
9
|
1
|
İleri Derece Mezomorf
|
9
|
1
|
1
|
İleri Derece Endomorf
|
1
|
1
|
9
|
İleri Derece Ektomorf
|
5
|
2
|
2
|
Dengeli endomorf
|
6
|
4
|
3
|
Mezomorfik endomorfi
|
5
|
5
|
2
|
Mezomorfi ve endomorfi
|
3
|
5
|
2
|
Endo-mezomorf
|
2
|
5
|
2
|
Dengeli mezomorf
|
1
|
6
|
3
|
Ekdomorfik mezomorf
|
2
|
4
|
4
|
Mezomorfi-ekdomorfi
|
2
|
2
|
5
|
Dengeli ekdomorf
|
3
|
2
|
5
|
Endomorfik-ekdomorf
|
4
|
2
|
4
|
Endo-ekdomorf
|
5
|
2
|
4
|
Ekdomorfik-endomorf
|
4
|
4
|
3
|
Dengeli somatotip
|
4
|
3
|
4
|
Dengeli somatotip
|
ifade eder.
VÜCUT TİPİNİZİ ÖĞRENİN
Her
ne kadar yukarıda anlattığımız formüller kadar kesin sonuç vermeyecek olsa da
genel bir fikir verme açısından aşağıda verdiğim linkteki soruları yanıtlayarak
hangi vücut tiplerinin özelliklerini gösterdiğinize dair bir fikir edinebilirsiniz.
NOT:Sitenin dili İngilizce'dir
http://www.bodybuilding.com/fun/becker3.htm NOT:Sitenin dili İngilizce'dir
SOMATOTİP KAVRAMININ GELİŞİM AŞAMALARI
DİKKAT: YAZININ BURADAN SONRAKİ KISMI İŞİN DETAYINI BİLMEK İSTEYEN OKURLAR İÇİNDİR. ANCAK TAM OLARAK ANLAMAK ADINA OKUMANIZI TAVSİYE EDERİM.
Bu başlık altında çok fazla formül ve hesaplamalar ile sizleri sıkmadan somatotip kavramının günümüze kadar olan gelişimini anlatmaya çalışacağım.
Yukarıda da belittiğimiz üzere, bu sınıflandırmaları değişik zamanlarda çeşitli bilim insanları farklı yöntemler kullanarak yapmışlardır. Sırasıyla bakacak olursak:
Bu başlık altında çok fazla formül ve hesaplamalar ile sizleri sıkmadan somatotip kavramının günümüze kadar olan gelişimini anlatmaya çalışacağım.
Yukarıda da belittiğimiz üzere, bu sınıflandırmaları değişik zamanlarda çeşitli bilim insanları farklı yöntemler kullanarak yapmışlardır. Sırasıyla bakacak olursak:
1-Kretschmer
Sınıflandırması(1921)
2-Viola
Sınıflandırması (1933)
3-Sheldon
Sımıflandırması (1940)
4-Heath
and Carter Sınıflandırması(1967)
isminde dört farklı bilimadamının yapıtığı sınıflandırma görürüz.
1- KRETSCHMER SINIFLANDIRMASI (1921) (3)
Üç tip tanımlamıştır Bunlar:
Astenik: Uzun kemikli, ince yapılı,
olduğundan daha uzun görünen, derisi soluk, dar omuzlu, ince adaleli, kemikli
elli, dar ve düz gövdeli, kaburgaları belirgin tiplerdir.
Piknik:Orta boylu, yuvarlak hatlı, yüzü yayvan, kısa boyunlu, yağlı kalça ve
üst bacakları olan tiplerdir
Atletik: Geniş omuz ve göğüslü, düz karınlı, adaleli uzuvlara sahip tiplerdir
2-VİOLA SINIFLANDIRMASI (1933) (4)
2-VİOLA SINIFLANDIRMASI (1933) (4)
Fizikçi
Viola'nın yöntemi gövde ile üst ve alt ekstremite (kol ve bacaklar) arasındaki
orantısızlıkların hesaplanmasına dayanır.
Üç tip tanımlanmıştır:
Normotip: Gövde ile uzuvlar ve karın ile göğüs kafesi orantılı
Brakitip: Gövde uzuvlardan daha büyük/uzun, karın ise göğüs kafesinden daha geniş / büyük
Longitip: Gövde uzuvlardan daha küçük/kısa, karın ise göğüs kafesinden daha dar / küçük
Üç tip tanımlanmıştır:
Normotip: Gövde ile uzuvlar ve karın ile göğüs kafesi orantılı
Brakitip: Gövde uzuvlardan daha büyük/uzun, karın ise göğüs kafesinden daha geniş / büyük
Longitip: Gövde uzuvlardan daha küçük/kısa, karın ise göğüs kafesinden daha dar / küçük
3- SHELDON SINIFLANDIRMASI (1940) (5)
Günümüzde
kullandığımız sınıflandırmanın temellerini oluşturan Amerikalı psikolog William
H. Sheldon, yardımcıları Stevan ve Tucker ile birlikte yaptığı çalışmalarda
insanların sadece fiziki değil, kişilik özelliklerini de dikkate almak
gerektiğini savunmuşlardır.
Endomorf,
Mezomorf ve Ektomorf isimli üç değişik vücut tipi belirlemiştir. Daha sonra
4000 üniversite öğrencisinin önden, yandan ve arkadan fotoğraflarını çekerek Sheldon Atlası’nı (Atlas of Men) meydana getirmiştir.
Buna göre
her bireyin vücut tipi üç ayrı bileşenle ifade edilmiştir.
Bunlara 1 ile 7 arasında puan verilerek,"endomorfi", "mezomorfi" ve "ekdomorfi" puanı olarak isimlendirilmiştir.
Bunlara 1 ile 7 arasında puan verilerek,"endomorfi", "mezomorfi" ve "ekdomorfi" puanı olarak isimlendirilmiştir.
Birinci
sayı endomorfi, ikinci sayı mezomorfi, üçüncü sayı ise ekdomorfi puanıdır.
4-HEATH AND CARTER SINIFLANDIRMASI (1967) (6)
Barbara H. Heath ve J.E Lindsay Carter, bir üstte anlattığımız William H. Sheldon'un, Sheldon Atlası (Atlas of Man) kullanılarak vücut tipi belirlenen kişilere ait ölçümler üzerinde yapılan istatistiksel analizler sonucu hesaplanmış tablolar oluşturmuşlardır. Sonuç olarak somatotipi, fotoğraflara gerek duyulmadan hesaplanabilir hala getirmişlerdir.Burada önemli bir başka nokta, Heat-Carter metodunda puanların üst limiti Sheldon'un aksine 7 değil, 9 dur.
Yukarıda KARMA SOMATOTİPLER" başlığı altında görülen tablo bu sınıflandırmaya aittir.
YARARLANILAN KAYNAKLAR:
1) Özbek, M.(2000) Dünden Bugüne İnsan Ankara: İmge
2) http://www.genelbilge.com/somatotip.html
3) Kretschmer E. (1921) Korperban und Charakter 26.Baskı. Berlin: Springer Verlag
4) Viola J. (1921) La Costituzione Individuale. L. Cappelli Bologna
5) Sheldon W.H., Dupertuis C.M. ve Mc Dermott E.(1954) Atlas of Men. New York: Harper and Brothers
6) Heath B.H. and Carter J.E (1967) A modified somatotype Method Am. J. Phys. Anthrop
